Język staroangielski - alfabet runiczny (Fuþorc)
Jednym z najbardziej znanych dzieł staroangielskiej literatury jest Beowulf. W formie ustnej istniał prawdopodobnie ok. VIII wieku a w okolicach roku 1000 został spisany w języku staroangielskim (dialekt anglosaski). Gdybyśmy chcieli przeczytać Beowulfa w jego oryginalnej staroangielskiej wersji, niewiele byśmy z niego zrozumieli. Na pierwsze oko nie dostrzeżemy w nim żadnych śladów języka angielskiego. Na dodatek utwór napisany jest alfabetem runicznym (zwanym Fuþorc), szyk zdania jest bardzo dowolny. Interpunkcja istnieje w bardzo śladowej formie - z powodu oszczędności miejsca.
Beowulf - manuskrypt
Aby nie być gołosłownym poniżej możemy przeczytać parę linijek tekstu w oryginale (w alfabecie łacińskim):
Hwæt! We Gardena in geardagum, þeodcyninga, þrym gefrunon, hu ða æþelingas ellen fremedon. Oft Scyld Scefing sceaþena þreatum, monegum mægþum, meodosetla ofteah, egsode eorlas. Syððan ærest wearð feasceaft funden, he þæs frofre gebad, weox under wolcnum, weorðmyndum þah, oðþæt him æghwylc þara ymbsittendra ofer hronrade hyran scolde, gomban gyldan. þæt wæs god cyning! ðæm eafera wæs æfter cenned, geong in geardum, þone god sende folce to frofre; fyrenðearfe ongeat þe hie ær drugon aldorlease lange hwile. Him þæs liffrea, wuldres wealdend, woroldare forgeaf; Beowulf wæs breme (blæd wide sprang), Scyldes eafera Scedelandum in.
Dla nas praktycznie niezrozumiały:-) Ciężko jest dostrzec jakiekolwiek słowa przypominające współczesny język angielski. A jednak takie słowa występują - co więcej jest ich bardzo wiele i występują w dzisiejszym języku angielskim ale ... przeszły ogromne zmiany.
Na samym początku teksty w języku staroangielskim był pisane alfabetem runicznym. Dopiero po pewnym czasie (wskutek irlandzkich misjonarzy) wszedł w użycie alfabet łaciński. My jednak zajmiemy się tym najbardziej "mitycznym" alfabetem runicznym. Własnoręcznie sprawdzimy czy naprawdę widać w nim nowożytny język angielski.
Kamień z licznymi runami
Na sam początek jednak kilka ciekawych informacji na temat alfabetu runicznego Fuþorc. Alfabet ten dotarł do Brytanii prawdopodobnie z Fryzji (obecnie styk granic Danii, Holandii i Niemiec) oraz ze Skandynawii. Na samym początku funkcjonował tzw. Futhark starszy (mniej więcej do VII wieku.). Składał się z 24 symboli - run. W Brytanii bardzo szybko alfabet Futhark starszy rozszerzono najpierw do 28 a po pewnym czasie do 33 run. Alfabet został też lekko zmodyfikowany i od tego momentu jest znany jako Fuþorc. Po inwazji normańskiej w 1066 roku alfabet Fuþorc niemal kompletnie zanikł. Pewną pamiątką po tym alfabecie jest używane przez długi czas w j. angielskim litery: þ, æ, ð i ƿ.
Sprawdźmy zatem staroangielski alfabet runiczny. W alfabecie runiczny każda runa miała swoją nazwę. Kolumnę z wymową traktujmy dość elastycznie - bardzo trudno jest napisać odpowiednią wymowę:
| Znak runiczny | Wymowa | Nazwa staroangielska | Tłumaczenie angielskie | Tłumaczenie polskie |
 |
f | feoh | wealth | bogactwo |
 |
u | ur | aurochs | tur (wymarłe zwierzę) |
 |
th | þorn | thorn | cierń |
 |
oa | ós | god | bóstwo |
 |
r | rad | ride | jechać |
 |
k | cen | torch | pochodnia |
 |
j | gyfu | gift | podarunek |
 |
w | wynn | joy | radość |
 |
h | hægl | hail | grad |
 |
n | nyd | need | potrzeba |
 |
i | is | ice | lód |
 |
j | ger | year | rok |
 |
eo | eoh | yew | cis |
 |
p | peorð | brak tłumaczenia | brak tłumaczenia |
 |
x | eolh | elk-sedge | cibora (rodzaj rośliny) |
 |
s | sigel | Sun | Słońce |
 |
t | Tiw | Tyr | Tyr (bóstwo) |
 |
b | beorc | birch | brzoza |
 |
e | eh | horse | koń |
 |
m | mann | man | człowiek |
 |
l | lagu | lake | jezioro |
 |
ng | ing | hero | bohater |
 |
e | éðel | estate | majątek |
 |
d | dæg | day | dzień |
 |
a | ac | oak | dąb |
 |
ae | æsc | ash-tree | jesion |
 |
y | yr | bow | łuk |
 |
ia | ior | eel | węgorz |
 |
ea | ear | grave | grób |
 |
kw | cweorð | brak tłumaczenia | brak tłumaczenia |
 |
k | calc | chalice | kielich |
 |
st | stan | stone | kamień |
 |
g | gar | spear | włócznia |
Brak tłumaczenia oznacza że historykom nie udało się odgadnąć dokładnego tłumaczenia tej runy.